Scan barcode
A review by gijshuppertz
De dood van Ivan Iljitsj by Mariano Orta Manzano, Leo Tolstoy
5.0
https://ongeduld.com/2021/12/27/de-dood-van-ivan-iljitsj-van-lev-tolstoj/
De dood van Ivan Iljitsj (Смерть Ивана Ильича, Smert’ Ivana Iljitsja) van Lev Tolstoj uit 1886. Dit is een van de meest betekenisvolle romans die ik tot heden dagen gelezen heb. De roman die voornamelijk draait om het juiste leven en overlijden, raakte mij diep.
In het boek volgen we Ivan Iljitsj. In de eerste scenes van het boek is Ivan al gestorven. Zijn weduwe en oud-collega’s zien wij condoleances uitwisselen aan Ivans sterfte bed terwijl zij elk conform de rollen die zij vertolken zich opstellen. Echter gaat het boek dieper en merken we dat een van de collega’s zich afvraagt waarom hij zich gedraagt zoals hij doet en waar hij bijvoorbeeld moet kijken als hij rouwt om Ivan; het sterftebed? De muur waar de iconen hangen, of misschien toch richting de overledene zelf?
Deze psychische uitwerkingen vormen een groot onderdeel van dit boek, maar voordat we daaraan blootgesteld worden neemt Tolstoj ons eerst mee naar de jeugd van Ivan. We lezen hoe Ivan opgroeit als bourgeois jonge met een vader binnen de ambtenarij. Zijn leven bestaat voor een groot deel uit gewoonte, traditie, fatsoen en burgerlijkheid. Hij werkt zijn weg omhoog en belandt als ambtenaar binnen de Russische rechterlijke macht, trouwt na een tijdje met een degelijke vrouw met wie hij zich echter niet om geld of liefde verbonden voelt, krijgt kinderen en werkt door. Zijn huwelijk, niet de stabielste, wordt bij een gehouden door de kinderen en het plezier dat beide beleven aan Ivans geld. Zijn leven wordt gekenmerkt door het leven in overeenstemming met de burgerlijkheden van zijn tijd en het vergaren van verdere rijkdom en materiële goederen.
Het noodlot slaat echter toe, Ivan valt van de ladder als hij nieuwe gordijnen plaatst in zijn onlangs aangeschafte huis. In eerste instantie schijnt er niet veel aan de hand te zijn, maar Ivan word zieker en zieker. Uiteindelijk begint zijn vrouw zich zorgen te maken en stuur Ivan naar de dokter. Hier aangekomen worden er al vrij snel verschillende diagnoses gesteld en meerdere medicijnen voorgeschreven. De eindconclusie is echter dat Ivan steeds meer klachten gaat vertonen in wat wij nu zullen zien als Kanker. Met Ivans ziekte komt een verandering in het boek te pas. Tolstoj beschrijft de achteruitgang van het fysieke leven van Ivan, terwijl het innerlijke leven groeit. Ivans familie, die binnen de materiële wereld blijven, vertolken frustratie met Ivans ziekte en blijven herhalen dat Ivan zijn recepten moet innemen en de dokters adviezen moet volgen, wil hij beter worden. Ivan echter, realiseert zich met de tijd dat zijn dagen geteld zijn en ervaart frustratie en vervreemding van zijn familie gezien niemand schijnt te erkennen dat hij sterven gaat.
Hier straalt Tolstoj zijn talent. Hijzelf ervaarde rond de tijd dat hij dit boek schreef serieuze twijfels en een zoektocht rondom zijn geloof en de dood. Dit weet hij prachtig te verwerken in de gedachten van Ivan die eerst tot acceptatie en inzicht moet komen van zijn sterven om vervolgens om te moeten gaan met de eenzaamheid van zijn overlijden. Tegelijkertijd reflecteert Ivan of hij zijn leven wel juist heeft geleefd, wellicht langs burgerlijke principes, maar vol authenticiteit en pure liefde is het niet geweest. Uiteindelijk worden wij als lezers blootgesteld aan twee typen levens.
De eerste is vertolkt door de dochter en vrouw van Ivan die beide zijn sterfte niet willen erkennen en binnen een bepaalde illusie door blijven leven in het consumerende en materialistische handelen. Hier tegenover staan Ivan zijn knecht en zoontje. Zijn knecht helpt Ivan met veel verschillende taken en laat Ivan zijn voeten rusten op zijn schouders, dit verlicht de pijn, maar is een tergende bezigheid voor zijn knecht. Als Ivan vraagt of zijn knecht het niet vervelend vind, is zijn antwoord dat hij niets liever zou willen als hij sterft dus dat deze compassie een kleine moeite is. Het laatste dat zich toont, is Ivan zijn zoontje dat huilende om zijn vader naast zijn bed zit. Ivan realiseert zich de pijn die zijn zoontje moet voelen en in een daad van pure compassie stuurt hij zijn zoontje weg. Hier zien wij Ivan tot vrede komen met het juiste leven (het goede en compassievolle) en uiteindelijk sterven. Tolstoj weet meesterlijk de lijdensweg en confrontatie met de gedachten te vertolken en heeft hier naar mijn mening een meesterwerk neergezet.
In deze novelle weet Tolstoj verschillende thema’s goed uit te werken. Buiten het concept ziekte en eenzaamheid of de confrontatie die sterfte biedt, neemt Tolstoj ons ook mee in een deel van de onttovering van de wereld zoals besproken in een eerder artikel over Max Weber. De onttovering werd gezien als gevolg van het progressie denken dat de moderniteit met zich mee brengt. Deze vorm van denken is voornamelijk aanwezig in de jongere Ivan. Het is echter ook te zien bij Ivan zijn dochter en vrouw die zijn ziekte geen plek weten te geven en hem zien als een beperking van de vooruitgang. Zijn eigen gedachten worden ook geconfronteerd met deze beperking door een gebrek aan een doel in het leven en de wanhoop door het niet kunnen verder gaan in de progressie van het leven. Tijdelijk neemt religie zijn pijn weg en geeft hem een bepaald doel, maar ook dat valt weer weg. Een echt doel en vrede met zichzelf vind Ivan na zijn compassie richting zijn zoon. Zo eindigt het boek in liefde. Een prachtig boek dat je aan het denken zet zo voor de jaarwisseling.
De dood van Ivan Iljitsj (Смерть Ивана Ильича, Smert’ Ivana Iljitsja) van Lev Tolstoj uit 1886. Dit is een van de meest betekenisvolle romans die ik tot heden dagen gelezen heb. De roman die voornamelijk draait om het juiste leven en overlijden, raakte mij diep.
In het boek volgen we Ivan Iljitsj. In de eerste scenes van het boek is Ivan al gestorven. Zijn weduwe en oud-collega’s zien wij condoleances uitwisselen aan Ivans sterfte bed terwijl zij elk conform de rollen die zij vertolken zich opstellen. Echter gaat het boek dieper en merken we dat een van de collega’s zich afvraagt waarom hij zich gedraagt zoals hij doet en waar hij bijvoorbeeld moet kijken als hij rouwt om Ivan; het sterftebed? De muur waar de iconen hangen, of misschien toch richting de overledene zelf?
Deze psychische uitwerkingen vormen een groot onderdeel van dit boek, maar voordat we daaraan blootgesteld worden neemt Tolstoj ons eerst mee naar de jeugd van Ivan. We lezen hoe Ivan opgroeit als bourgeois jonge met een vader binnen de ambtenarij. Zijn leven bestaat voor een groot deel uit gewoonte, traditie, fatsoen en burgerlijkheid. Hij werkt zijn weg omhoog en belandt als ambtenaar binnen de Russische rechterlijke macht, trouwt na een tijdje met een degelijke vrouw met wie hij zich echter niet om geld of liefde verbonden voelt, krijgt kinderen en werkt door. Zijn huwelijk, niet de stabielste, wordt bij een gehouden door de kinderen en het plezier dat beide beleven aan Ivans geld. Zijn leven wordt gekenmerkt door het leven in overeenstemming met de burgerlijkheden van zijn tijd en het vergaren van verdere rijkdom en materiële goederen.
Het noodlot slaat echter toe, Ivan valt van de ladder als hij nieuwe gordijnen plaatst in zijn onlangs aangeschafte huis. In eerste instantie schijnt er niet veel aan de hand te zijn, maar Ivan word zieker en zieker. Uiteindelijk begint zijn vrouw zich zorgen te maken en stuur Ivan naar de dokter. Hier aangekomen worden er al vrij snel verschillende diagnoses gesteld en meerdere medicijnen voorgeschreven. De eindconclusie is echter dat Ivan steeds meer klachten gaat vertonen in wat wij nu zullen zien als Kanker. Met Ivans ziekte komt een verandering in het boek te pas. Tolstoj beschrijft de achteruitgang van het fysieke leven van Ivan, terwijl het innerlijke leven groeit. Ivans familie, die binnen de materiële wereld blijven, vertolken frustratie met Ivans ziekte en blijven herhalen dat Ivan zijn recepten moet innemen en de dokters adviezen moet volgen, wil hij beter worden. Ivan echter, realiseert zich met de tijd dat zijn dagen geteld zijn en ervaart frustratie en vervreemding van zijn familie gezien niemand schijnt te erkennen dat hij sterven gaat.
Hier straalt Tolstoj zijn talent. Hijzelf ervaarde rond de tijd dat hij dit boek schreef serieuze twijfels en een zoektocht rondom zijn geloof en de dood. Dit weet hij prachtig te verwerken in de gedachten van Ivan die eerst tot acceptatie en inzicht moet komen van zijn sterven om vervolgens om te moeten gaan met de eenzaamheid van zijn overlijden. Tegelijkertijd reflecteert Ivan of hij zijn leven wel juist heeft geleefd, wellicht langs burgerlijke principes, maar vol authenticiteit en pure liefde is het niet geweest. Uiteindelijk worden wij als lezers blootgesteld aan twee typen levens.
De eerste is vertolkt door de dochter en vrouw van Ivan die beide zijn sterfte niet willen erkennen en binnen een bepaalde illusie door blijven leven in het consumerende en materialistische handelen. Hier tegenover staan Ivan zijn knecht en zoontje. Zijn knecht helpt Ivan met veel verschillende taken en laat Ivan zijn voeten rusten op zijn schouders, dit verlicht de pijn, maar is een tergende bezigheid voor zijn knecht. Als Ivan vraagt of zijn knecht het niet vervelend vind, is zijn antwoord dat hij niets liever zou willen als hij sterft dus dat deze compassie een kleine moeite is. Het laatste dat zich toont, is Ivan zijn zoontje dat huilende om zijn vader naast zijn bed zit. Ivan realiseert zich de pijn die zijn zoontje moet voelen en in een daad van pure compassie stuurt hij zijn zoontje weg. Hier zien wij Ivan tot vrede komen met het juiste leven (het goede en compassievolle) en uiteindelijk sterven. Tolstoj weet meesterlijk de lijdensweg en confrontatie met de gedachten te vertolken en heeft hier naar mijn mening een meesterwerk neergezet.
In deze novelle weet Tolstoj verschillende thema’s goed uit te werken. Buiten het concept ziekte en eenzaamheid of de confrontatie die sterfte biedt, neemt Tolstoj ons ook mee in een deel van de onttovering van de wereld zoals besproken in een eerder artikel over Max Weber. De onttovering werd gezien als gevolg van het progressie denken dat de moderniteit met zich mee brengt. Deze vorm van denken is voornamelijk aanwezig in de jongere Ivan. Het is echter ook te zien bij Ivan zijn dochter en vrouw die zijn ziekte geen plek weten te geven en hem zien als een beperking van de vooruitgang. Zijn eigen gedachten worden ook geconfronteerd met deze beperking door een gebrek aan een doel in het leven en de wanhoop door het niet kunnen verder gaan in de progressie van het leven. Tijdelijk neemt religie zijn pijn weg en geeft hem een bepaald doel, maar ook dat valt weer weg. Een echt doel en vrede met zichzelf vind Ivan na zijn compassie richting zijn zoon. Zo eindigt het boek in liefde. Een prachtig boek dat je aan het denken zet zo voor de jaarwisseling.