A review by koohzad
اسلام\u200cگرایی: سومین جنبش مقاومت رادیکال by Ernst Nolte

4.0

چند روز پیش کتاب «اسلام‌گرایی» ارنست نولته به دستم رسید. اول می‌خواستم تنها تورقی بکنم و خواندنش را بگذارم برای بعد. اما نشد! کتاب را با ولع خواندم و به نظرم یکی از بهترین کتاب‌هایی بود که در این مورد خوانده بودم. تحلیل درخشان و منحصر به فرد او در مورد ارتباط میان مارکسیسم - لنینیسم، ناسیونال- سوسیالیسم و اسلام‌گرایی به عنوان نهضت‌هایی کم و بیش جهانی و محافظه‌کارانه انقلابی، برای مقابله با مدرنیته به نظرم فوق‌العاده بود. فصول مربوط به زایش یهودیت سیاسی یا صهیونیسم، و تاثیر آن بر همه جریان‌های ضد مدرنیته، به ویژه اسلام‌گرایی به نظرم قانع‌کننده بود. اما به هر حال نویسنده‌ کتاب در نهایت یک اروپایی است. به عبارت دیگر فکر می‌کنم که کتاب شکلی از جامعه‌شناسی اسلام‌گرایی از نگاه یک پژوهشگر برجسته اروپایی است. این را به عنوان نقطه منفی نمی‌گویم. حتی در جایی به نظرم شجاعت نویسنده را می‌رساند. کمتر پژوهشگری جرات می‌کند نقدهایی که نولته به صهیونیسم کرده را مطرح کند. اشغال فلسطین و نگاه همدلانه او با رنج‌های مردم فلسطین تا آنجا جلو می‌رود که حتی یهودی‌ستیزی، نه حتی ضدیت با صهیونیسم، را هم در میان مردم فلسطین و دیگر کشورهای اسلامی دارای هسته‌ای عقلانی می‌داند. بخش‌های مربوط به ایران و تشیع، مانند بیشتر آثار مشابه در میان پژوهشگران غربی بسیار کم و ناکامل بود. البته انتظاری هم نمی‌شود داشت. خود نولته هم می‌گوید که اسلام‌شناس نیست. بلکه اسلام‌گرایی را از منظر ایدئولوژی‌پژوهی و به شکل مقایسه‌ای مورد مطالعه قرار داده است. همین امر هم باعث شده که با اینکه اسلام‌گرایی را پدیده‌ای مدرن می‌داند، اما نتوانسته ریشه‌های الهیاتی و تاریخی آن را در الهیات و تاریخ اسلام بررسی کند. قطعا اینها بخشی از پرسش‌هایی است که در مورد انحطاط درونی کشورهای اسلامی است و کم و بیش هیچ پژوهشگر غربی امکان نزدیک شدن به این پرسش‌ها را ندارد. پرسشی که به نظرم پرسش اصلی است، در برابر پرسش فرعی، که نولته مطرح می‌کند.
در مورد ترجمه و کتاب هم بگویم که فوق‌العاده روان بود. پانوشت‌های مفصل و ضروری مترجم کمک بسیاری به فهم بهتر کتاب می‌کرد. چاپ کتاب هم منهای کیفیت پایین چاپ برخی از صفحات، روی هم رفته قابل قبول بود.