Scan barcode
batmanbussy's review against another edition
5.0
wow, ironically today marks a full month since i started this book and i just finished it!
i can't believe i spent that time getting attached to the characters when literally all of them died... this is philosophy disguised as a novel as other people have said
4.5/5
i can't believe i spent that time getting attached to the characters when literally all of them died... this is philosophy disguised as a novel as other people have said
4.5/5
michinio's review against another edition
4.0
სადღაც ერთი წელი გავიდა, რაც წავიკითხე და შეიძლება რევიუს დაწერა ცოტა დაგვიანებულია, თუმცა კითხვისას ჩანაწერებს ვაკეთებდი და იმ ჩანაწერებით ვიხელმძღვანელებ.
Бесы დოსტოევსკის მეორე რომანია, რაც წავიკითხე - პირველი "დანაშაული და სასჯელი" იყო წაკითხული მოზარდობისას და იქიდან რეალურად მხოლოდ დეტექტიური ნაწილი აღვიქვი + დამჩა მხოლოდ თანაგრძნობა რასკოლნიკოვი-დამნაშავისადმი (ეს თანაგრძნობა უფრო ბნელი 90-იანების მენტალობის გამოძახილი მგონია). ამიტომ, "ეშმაკნი" რეალურად პირველი სერიოზულად აღქმული რომანია ჩემთვის. რეკომენდაცია გამიწიეს როგორც წიგნისდმი, სადაც ყველაზე მაგრად არიან კომუნისტები გასაზიზღრებული, თუმცა როგორც აღმოჩნდა ეს მხოლოდ ერთი პლასტია ამ ნაწარმოების და არც ყველაზე ღრმა, მაგრამ ერთადერთი, რომელიც ძალიან დამაჯერებელი და თანაგრძნობადია. დოსტოევსკის შეიძლება ეს ნაწილი იმიტომ გამოუვიდა კარგად, რომ ჯერ ერთი ბევრი რამ ნამდვილია და პერსონაჟებს ყავთ თავისი პროტოტიპები, მეორეც იმიტომ, რომ, დოსტოევსკი თვითონ იყო ჯერ სოციალისტი და მხოლოდ შემდეგ გახდა ქრისტიანი-მწერალი. შესაბამისად მისთვის ადვილია წეროს იმაზე, რაც ძალიან კარგად იცის. იმასაც დავამატებ, რომ ეს პოლიტიკური ნაწილი ტენდენციურიცაა - თავიდანვე იმდენად აშკარადაა აღწერილი ავტორის მამა-სოციალიზმის და მისი შვილი-კომუნიზმის სისაძაგლე და სიმდაბლე, და იმდენად არანაირი დადებითი არ გააჩნიათ მათ, რომ მაშინვე პროტესტის გრძნობა გიჩნდება და მაინც ეჭვის თვალით უყურებ ამ კრიტიკას.
აი სხვა ელემენტები ისეთი დამაჯერებელი ვერაა. ჯერ ერთი დოსტოევსკი ისე შორიდან უვილის, იმდენად ბევრ ინფორმაციას იძლევა, რომ იკარგები და ვერ ხვდები რა არის მნიშვნელოვანი და რა უბრალოდ გარემოს შექმნის ნაწილი. დოსტოევსკი ვითომ კი კარგი ფსიქოლოგიაო, მაგრამ იავნად ართულებს ადამიანური აზროვნების პროცესს, არაა ეგ ნამდვილი. იგივე ტოლსტოი არ ართულებს და მისი აღწერილი პერსონაჟები და მათი ქმედებები ძალიან გასაგებია (ვგულისხმობ გვიანდელ ტოლსოტის, ადრეულს მაინცდამაინც არ ვიცნობ). იგივე მამა-ვერხოვენსკის და დედა-სტავროგინას ჩახლართული ურთიერთობის მიზეზების გახსნა გვერდები ეთმობა, და შეიძლება ყველა ის ფაქტორიც არსებობს, მაგრამ არ ჩანს ეს დამაჯერებელი, უფრო მარტივია სინამდვილეში.
ასევე აქ კარგად არ ჩანს ადამიანების სულიერება. ეჭვი მაქვს ეს იმის ბრალია, რომ ისევ ტოლსტოისგან განსხვავებით, დოსტოევსკი მხოლოდ ქრისტიანული ფილოსოფიის ფუნდამენტზე ცდილობს ახსნას ყველაფერი და როგორც ჭეშმარიტი ქრისტიანი, თვლის რომ სული ერთია, გონება - სულ სხვა. ამიტომაც ცდილობს მთავარი მუღამი იმაში იყოს, რომ ეს სულიერი ფუნდამენტი დამალოს წმინდა გონებრივი ფენომემების მიღმა (შიშები, გრძნობები, კომპლექსები, სურვილები, ხასიათები...). რა თქმა უნდა გამოდის ისე რა - ხელოვნური და ტყუილად დრამატიზებული, გამოდის თეატრი (რომელიც, ვაღიარებ და არ მომწონს). ზედმეტი გართულებაც რაღაცნაირად თეატრალიზაციაა და მგონია, რომ ეს ერთ-ერთი მთავარი ასპექტია დოსტოევსკის შემოქმედებაში. შეიძლება ამის ნაწილიცაა ერთი ნიუანსიც, რომელიც ვითომ არაფერი, მაგრამ აძნელებს გაგებას - რომანი თან აშკარად პირველ პირშია და თავიდან ამბები, რომლებსაც ეს პროტაგონისტი არ შესწრებია მოყვანილია როგორც: "ამბობენ", "მერე ის მიყვებოდა, რომ", "როგორც ვხვდები" და ა.შ. მაგრამ ნელ-ნელა და წიგნის მეორე ნახევარში ძალიან ხშირადაც ისეთი მოვლენებია აღწერილი, რასაც ეს ადამიანი არც შესწრებია + სხვა პერსონაჟების ფიქრები და სუბიექტური განცდებიც ბევრია. ესეც ხელოვნურობას მატებს მთელ ამბავს.
კიდევ ერთი, რაც შევნიშნე (ჩემდა გასაკვირად) - სიკვდილი Бесы-ში არ იწვევს მაინცდამაინც დიდ თანაგრძნობას, რაღაცნაირი ყოველდღიური და თავისთავადი რამეა. ვუშვებ, რომ შეიძლება სპეციალურადაა ასე, რომ მკითხველმა დაინახოს - სიკვიდლზე უარესი რამეების არსებობს. თუ ასეა - ყოჩაღ, გამოვიდა.
ერთი მომენტიც - მიუხედავად იმისა, რომ პერსონაჟები ძალიან მრავალფეროვანია და საზოგადოების ყველა ფენას წარმოადგენენ - point of view მაინც სვეცკები არიან. მაგალითად ტოლსტოის "Воскресение"-ში პირიქითაა - სხვადასხვა ფენის პრსონაჟები ზემოქმედებენ სვეცკი ტიპებზე, აქ კი მაღალი საზოგადოების პრიზმაში და ფილტრშია გატარებული ყველა, თითქოს დოსტოევსკი აკრიტიკებს ყველას, თითქოს ისაა მთავარ როლში და თვითონ წყვეტს ვინ არის კარგი და ვინ ცუდი, არ უტოვებს მკითხველს შესაძლებლობას შეიქმნას საკუთარი აზრი. იგივე კირილოვის პესონაჟი - რაღაც პონტში ნიკოლაი სტავროგინის გმირზე უფრო საინტერესოც კია, მაგრამ დოსტოევსკი იმდენად აშკარად დასცინის და აბანძებს, რომ გავბრაზდი კიდეც.
თუმცა, არის ერთი რამე, რაც ამ ყველაფერს ანაზღაურებს
- ძალიან მოშნია, ძალიან. მაგრამ აქაც უნდა ვთქვათ - დოსტოევსკი ამ თავს შუაში აპირებდა, რითაც წიგნს დიდ ღირსებას დაუკარგავდა - ესაა ის გაურკვევლობა და მისტიკა სტავროგინის პერსონაჟში და მის საქციელებში. დიდი მადლობა ცენზურას, რომელმაც საერთოდ არ შეიტანა ეს თავი რომანში და მერე უკვე იმათ, ვინც ბოლოში დაამატა, ძალიან მაგარი გამოვიდა!.
P.S. დოსტოევსკი-ტოლსტოის ცოტა ბევრი შედარება კი გამომივიდა, მაგრამ არ ვარ არც პირველი, არ უკანასკნელი ამ ამბავში :) თუმცა, სულ ბოლომდე ობიექტური რომ ვიყო, ჯერ "ომი და მშვიდობა" და "ძმები კარამაზოვები" უნდა წავიკითხო ალბათ
Бесы დოსტოევსკის მეორე რომანია, რაც წავიკითხე - პირველი "დანაშაული და სასჯელი" იყო წაკითხული მოზარდობისას და იქიდან რეალურად მხოლოდ დეტექტიური ნაწილი აღვიქვი + დამჩა მხოლოდ თანაგრძნობა რასკოლნიკოვი-დამნაშავისადმი (ეს თანაგრძნობა უფრო ბნელი 90-იანების მენტალობის გამოძახილი მგონია). ამიტომ, "ეშმაკნი" რეალურად პირველი სერიოზულად აღქმული რომანია ჩემთვის. რეკომენდაცია გამიწიეს როგორც წიგნისდმი, სადაც ყველაზე მაგრად არიან კომუნისტები გასაზიზღრებული, თუმცა როგორც აღმოჩნდა ეს მხოლოდ ერთი პლასტია ამ ნაწარმოების და არც ყველაზე ღრმა, მაგრამ ერთადერთი, რომელიც ძალიან დამაჯერებელი და თანაგრძნობადია. დოსტოევსკის შეიძლება ეს ნაწილი იმიტომ გამოუვიდა კარგად, რომ ჯერ ერთი ბევრი რამ ნამდვილია და პერსონაჟებს ყავთ თავისი პროტოტიპები, მეორეც იმიტომ, რომ, დოსტოევსკი თვითონ იყო ჯერ სოციალისტი და მხოლოდ შემდეგ გახდა ქრისტიანი-მწერალი. შესაბამისად მისთვის ადვილია წეროს იმაზე, რაც ძალიან კარგად იცის. იმასაც დავამატებ, რომ ეს პოლიტიკური ნაწილი ტენდენციურიცაა - თავიდანვე იმდენად აშკარადაა აღწერილი ავტორის მამა-სოციალიზმის და მისი შვილი-კომუნიზმის სისაძაგლე და სიმდაბლე, და იმდენად არანაირი დადებითი არ გააჩნიათ მათ, რომ მაშინვე პროტესტის გრძნობა გიჩნდება და მაინც ეჭვის თვალით უყურებ ამ კრიტიკას.
აი სხვა ელემენტები ისეთი დამაჯერებელი ვერაა. ჯერ ერთი დოსტოევსკი ისე შორიდან უვილის, იმდენად ბევრ ინფორმაციას იძლევა, რომ იკარგები და ვერ ხვდები რა არის მნიშვნელოვანი და რა უბრალოდ გარემოს შექმნის ნაწილი. დოსტოევსკი ვითომ კი კარგი ფსიქოლოგიაო, მაგრამ იავნად ართულებს ადამიანური აზროვნების პროცესს, არაა ეგ ნამდვილი. იგივე ტოლსტოი არ ართულებს და მისი აღწერილი პერსონაჟები და მათი ქმედებები ძალიან გასაგებია (ვგულისხმობ გვიანდელ ტოლსოტის, ადრეულს მაინცდამაინც არ ვიცნობ). იგივე მამა-ვერხოვენსკის და დედა-სტავროგინას ჩახლართული ურთიერთობის მიზეზების გახსნა გვერდები ეთმობა, და შეიძლება ყველა ის ფაქტორიც არსებობს, მაგრამ არ ჩანს ეს დამაჯერებელი, უფრო მარტივია სინამდვილეში.
ასევე აქ კარგად არ ჩანს ადამიანების სულიერება. ეჭვი მაქვს ეს იმის ბრალია, რომ ისევ ტოლსტოისგან განსხვავებით, დოსტოევსკი მხოლოდ ქრისტიანული ფილოსოფიის ფუნდამენტზე ცდილობს ახსნას ყველაფერი და როგორც ჭეშმარიტი ქრისტიანი, თვლის რომ სული ერთია, გონება - სულ სხვა. ამიტომაც ცდილობს მთავარი მუღამი იმაში იყოს, რომ ეს სულიერი ფუნდამენტი დამალოს წმინდა გონებრივი ფენომემების მიღმა (შიშები, გრძნობები, კომპლექსები, სურვილები, ხასიათები...). რა თქმა უნდა გამოდის ისე რა - ხელოვნური და ტყუილად დრამატიზებული, გამოდის თეატრი (რომელიც, ვაღიარებ და არ მომწონს). ზედმეტი გართულებაც რაღაცნაირად თეატრალიზაციაა და მგონია, რომ ეს ერთ-ერთი მთავარი ასპექტია დოსტოევსკის შემოქმედებაში. შეიძლება ამის ნაწილიცაა ერთი ნიუანსიც, რომელიც ვითომ არაფერი, მაგრამ აძნელებს გაგებას - რომანი თან აშკარად პირველ პირშია და თავიდან ამბები, რომლებსაც ეს პროტაგონისტი არ შესწრებია მოყვანილია როგორც: "ამბობენ", "მერე ის მიყვებოდა, რომ", "როგორც ვხვდები" და ა.შ. მაგრამ ნელ-ნელა და წიგნის მეორე ნახევარში ძალიან ხშირადაც ისეთი მოვლენებია აღწერილი, რასაც ეს ადამიანი არც შესწრებია + სხვა პერსონაჟების ფიქრები და სუბიექტური განცდებიც ბევრია. ესეც ხელოვნურობას მატებს მთელ ამბავს.
კიდევ ერთი, რაც შევნიშნე (ჩემდა გასაკვირად) - სიკვდილი
Spoiler
, რომელიც საკმაოდ ბევრია,ერთი მომენტიც - მიუხედავად იმისა, რომ პერსონაჟები ძალიან მრავალფეროვანია და საზოგადოების ყველა ფენას წარმოადგენენ - point of view მაინც სვეცკები არიან. მაგალითად ტოლსტოის "Воскресение"-ში პირიქითაა - სხვადასხვა ფენის პრსონაჟები ზემოქმედებენ სვეცკი ტიპებზე, აქ კი მაღალი საზოგადოების პრიზმაში და ფილტრშია გატარებული ყველა, თითქოს დოსტოევსკი აკრიტიკებს ყველას, თითქოს ისაა მთავარ როლში და თვითონ წყვეტს ვინ არის კარგი და ვინ ცუდი, არ უტოვებს მკითხველს შესაძლებლობას შეიქმნას საკუთარი აზრი. იგივე კირილოვის პესონაჟი - რაღაც პონტში ნიკოლაი სტავროგინის გმირზე უფრო საინტერესოც კია, მაგრამ დოსტოევსკი იმდენად აშკარად დასცინის და აბანძებს, რომ გავბრაზდი კიდეც.
თუმცა, არის ერთი რამე, რაც ამ ყველაფერს ანაზღაურებს
Spoiler
ესაა ბოლო თავი - "У Тихона"- ძალიან მოშნია, ძალიან. მაგრამ აქაც უნდა ვთქვათ - დოსტოევსკი ამ თავს შუაში აპირებდა, რითაც წიგნს დიდ ღირსებას დაუკარგავდა - ესაა ის გაურკვევლობა და მისტიკა სტავროგინის პერსონაჟში და მის საქციელებში. დიდი მადლობა ცენზურას, რომელმაც საერთოდ არ შეიტანა ეს თავი რომანში და მერე უკვე იმათ, ვინც ბოლოში დაამატა, ძალიან მაგარი გამოვიდა!
P.S. დოსტოევსკი-ტოლსტოის ცოტა ბევრი შედარება კი გამომივიდა, მაგრამ არ ვარ არც პირველი, არ უკანასკნელი ამ ამბავში :) თუმცა, სულ ბოლომდე ობიექტური რომ ვიყო, ჯერ "ომი და მშვიდობა" და "ძმები კარამაზოვები" უნდა წავიკითხო ალბათ
moonneedstoread's review against another edition
Its a buddy reading, waiting for bestie to pick it up
emily1602's review against another edition
Very dramatic and overwrought. Characters were constantly swooning and flushing and flying into rages. Even with their drama, characters sometimes felt incredibly real. We had a Stravrogin-type in our middle school and all the girls (including me) had huge crushes on him, to the point that crush seems too feeble a term.
Poor Shatov :(
Dostoyevsky would write a great book about Twitter if he were around today. Discourse about bourgeois pillows? Idiots posting their manifestos before going on shooting sprees? He would have a field day with it.
Dostoyevsky would write a great book about Twitter if he were around today. Discourse about bourgeois pillows? Idiots posting their manifestos before going on shooting sprees? He would have a field day with it.
i_viol3ta's review against another edition
dark
emotional
sad
tense
slow-paced
- Plot- or character-driven? A mix
- Strong character development? No
- Loveable characters? No
- Diverse cast of characters? No
- Flaws of characters a main focus? Yes
3.0
millsjeff's review
dark
emotional
funny
inspiring
reflective
sad
tense
medium-paced
- Plot- or character-driven? Plot
- Strong character development? It's complicated
- Loveable characters? Yes
- Diverse cast of characters? Yes
- Flaws of characters a main focus? Yes
5.0
cbeltran's review
challenging
dark
emotional
funny
mysterious
reflective
tense
slow-paced
- Plot- or character-driven? Character
- Strong character development? Yes
- Loveable characters? It's complicated
- Diverse cast of characters? It's complicated
- Flaws of characters a main focus? Yes
5.0
kseniia_xenia's review against another edition
5.0
I know God will not forgive me, but I think that Kirillov might be my favorite character in any piece of literature I've ever read
Liberte, egalite, fraternite ou la mort!
Liberte, egalite, fraternite ou la mort!
megancortez's review against another edition
4.0
"Demons undoubtedly exist"
This was perhaps the most Gothic, tragic, and horrifying political drama I have ever read. There are some things in the novel that are so mindbendingly puzzling... There are mysterious shadows moving amidst the smoke of intentionally ambiguous language. I feel madness in myself just from reading it and I cannot help but be reminded of James Hogg's "Confessions of a Justified Sinner", which sits comfortably atop my personal list of the quintessentially Gothic. (There are actually a number of similarities between these two sinister novels, both in plot and in structure.)
Dostoevsky masterfully equips language to tell the story of men who are truly demons and of the infestation of the soul that results from the insincere repentance of a ghastly sinner - and amplifies this dynamic of demons and men to the whole of Russia and its chaotic, morally confused, and transformational 19th century. This is at once a chronicle of a nation undergoing a burgeoning political revolution (the outcomes of which I know from history but Dostoevsky certainly did not when he wrote this), complete with intrigues, assassinations, conspiracies, and secret societies - and a dark glass through which one is shown the very depths of the depraved potential of the human soul. What are we if not our choices? And moreso even than that: who exactly within us is the one which makes our choices?
--
The only detractions from a 5-star rating were the periodic shakiness of the narrative voice (was he a character, was he not, when does his omniscience begin and end, etc.) and the couple of loose threads left undone by the end. The copy that I read contained an extra set of chapters in the Appendix which does not show up in many other publications, I'm learning, so I am basing my review off of the fullest version I have found - wherein Nikolai explains all of his sins.
--
CW: explicit descriptions of violent and gruesome suicides, murders, and demonic behavior; implicit references to sexual violence against women and children
This was perhaps the most Gothic, tragic, and horrifying political drama I have ever read. There are some things in the novel that are so mindbendingly puzzling... There are mysterious shadows moving amidst the smoke of intentionally ambiguous language. I feel madness in myself just from reading it and I cannot help but be reminded of James Hogg's "Confessions of a Justified Sinner", which sits comfortably atop my personal list of the quintessentially Gothic. (There are actually a number of similarities between these two sinister novels, both in plot and in structure.)
Dostoevsky masterfully equips language to tell the story of men who are truly demons and of the infestation of the soul that results from the insincere repentance of a ghastly sinner - and amplifies this dynamic of demons and men to the whole of Russia and its chaotic, morally confused, and transformational 19th century. This is at once a chronicle of a nation undergoing a burgeoning political revolution (the outcomes of which I know from history but Dostoevsky certainly did not when he wrote this), complete with intrigues, assassinations, conspiracies, and secret societies - and a dark glass through which one is shown the very depths of the depraved potential of the human soul. What are we if not our choices? And moreso even than that: who exactly within us is the one which makes our choices?
--
The only detractions from a 5-star rating were the periodic shakiness of the narrative voice (was he a character, was he not, when does his omniscience begin and end, etc.) and the couple of loose threads left undone by the end. The copy that I read contained an extra set of chapters in the Appendix which does not show up in many other publications, I'm learning, so I am basing my review off of the fullest version I have found - wherein Nikolai explains all of his sins.
--
CW: explicit descriptions of violent and gruesome suicides, murders, and demonic behavior; implicit references to sexual violence against women and children