Reviews - Rayuela | The StoryGraph

582 reviews for:

Rayuela

Julio Cortázar

4.02 AVERAGE

manolopadilla's review against another edition

5.0

challenging emotional funny reflective sad tense medium-paced

Plot or Character Driven: Character

Strong character development: Complicated

Loveable characters: Complicated

Diverse cast of characters: No

Flaws of characters a main focus: Yes

magnoleia's review against another edition

4.0

mysterious reflective slow-paced

Plot or Character Driven: Character

philosophie's review against another edition

4.0

[Ολόκληρη η κριτική εδώ.]

[...] κι ότι ο άνθρωπος δεν είναι παρά αυτό που επιζητεί να είναι, που σχεδιάζει να είναι, πηγαίνοντας ψηλαφητά ανάμεσα σε λέξεις, συμπεριφορές και ευφορίες πιτσιλισμένες με αίματα και άλλες ρητορείες όπως αυτή εδώ.

Ο λογοτεχνικός πειραματισμός κυριαρχεί στη δεκαετία του 1960· ο Thomas Pynchon εμφανίζεται με το [b:V|6344116|V|Thomas Pynchon|https://images.gr-assets.com/books/1237392124s/6344116.jpg|2999000] κι οι εκπρόσωποι της γενιάς των Beats συνεχίζουν να δημοσιεύουν μυθιστορήματα και ποιητικές συλλογές. Το κείμενο του Cortázar έρχεται να προστεθεί σε αυτόν τον αφηγηματικό οργασμό, εξιστορώντας τη ζωή του Oliveira, ενός Αργεντινού μποέμ που ζει στο Παρίσι, ο οποίος καθορίζεται από την πεποίθηση ότι επέλεξε λάθος μονοπάτι στη ζωή κι ότι αποτελεί μια αυτο-επισημανθείσα αποτυχία. Ο πρωταγωνιστής είναι πλανήτης, μια περιπλανώμενη ψυχή, ένας άνθρωπος εμμονικός με τη μνήμη, με το μόνο πράγμα που τον κρατάει ζωντανό να είναι το ερώτημα μήπως επιλέγοντας οποιαδήποτε άλλο μονοπάτι στη ζωή του θα είχε καταλήξει ξανά στο ίδιο σημείο.

Η πιο σημαντική πτυχή του Hopscotch είναι σαφέστατα η μορφή του· το βιβλίο χωρίζεται σε 56 κανονικά κεφάλαια και 99, ούτως ειπείν, αναλώσιμα. Ο αναγνώστης μπορεί να επιλέξει είτε να διαβάσει τα κανονικά κεφάλαια με τη σειρά, αγνοώντας τα αναλώσιμα, ή να ακολουθήσει τη σειρά αριθμών κι άρα την ανάγνωση που προτείνει ο ίδιος ο συγγραφέας. Όπως σημειώνει κι ο ίδιος, κρυμμένος πίσω από το χαρακτήρα του Morelli:

Το βιβλίο μου μπορεί κανείς να το διαβάσει όπως θέλει. [...] Το μόνο που κάνω εγώ είναι να το τακτοποιώ όπως θα ' θελα εγώ να το ξαναδιαβάσω.

Αν κι η μορφή του κειμένου, και το ταλέντο του συγγραφέα στη διαχείρησή της, είναι αντάξιο της προσοχής που έχει λάβει, πρόκειται για μία μόνο από τις πολλές αξιοσημείωτες καινοτομίες του· σε όλες τις σελίδες του το έργο του Cortázar είναι γεμάτο με τυπογραφικά, γλωσσικά κι εννοιολογικά πειράματα που προσθέτουν γοητεία χωρίς να καταλήγουν φθηνά τεχνάσματα. Επί παραδείγματι, το κεφάλαιο 34 είναι γραμμένο εξ ολοκλήρου με τον ακόλουθο τρόπο:

Τον Σεπτέμβριο του '80, λίγους μήνες μετά το θάνατο του πα-
Και κάτι πράγματα που διαβάζει, ένα μυθιστόρημα κακογραμ-
τέρα μου, αποφάσισα να εγκαταλείψω το εμπόριο και να παρα-
μένο και, σαν να μην έφτανε αυτό, σε ελεεινή έκδοση, είναι ν'
χωρήσω την επιχείρηση σε μιαν άλλη εξαγωγική εταιρία του
απορείς πώς γίνεται να την ενδιαφέρει κάτι τέτοιο.

Το κεφάλαιο απεικονίζει την τάση του έργου να προσεγγίζει τη μύθευση, όρος που εισήχθη από τον Scholes για να χαρακτηρίσει την κατηγορία μυθοπλαστικής αφήγησης που παραβιάζει τις τυπικές μυθιστορηματικές προσδοκίες προβαίνοντας σε πειράματα μορφικά, θεματικά, υφολογικά, ώστε να συγχέεται το παιγνιώδες και το σοβαρό. Αντί να εξηγείται, λοιπόν, πώς το μυαλό του Oliveira αγωνίζεται να συγκεντρωθεί στο βιβλίο που διαβάζει, λόγω της πληθώρας των σκέψεών του, ο Cortázar παρουσιάζει τα στάδια συγκέντρωσης, ή της απουσίας αυτής, εναποθέτοντας στον αναγνώστη την ερμηνεία των φρενήρων σκέψεών του ήρωα και την τοποθέτησή τους απέναντι στο μυθιστορηματικό τόξο.

Όπως με το κεφάλαιο 34 έτσι και με το υπόλοιπο κείμενο η γλώσσα του Cortázar εκτελεί κι ενσωματώνει, σωματοποιώντας ούτως ειπείν, την ιδέα ότι οι αναγνώστες οφείλουν να συνεργαστούν στην κατασκευή. Είναι φανερό πως ο συγγραφέας απορρίπτει την ιδέα ότι ο ρόλος του περιορίζεται στην τροφοδότηση πληροφοριών σε έναν παθητικό αναγνώστη· προτιμά τη συνεργασία και το δηλώνει λέγοντας:

Κατά τα φαινόμενα, το σύνηθες μυθιστόρημα ναρκοθετεί την αναζήτηση με το να περιορίζει τον αναγνώστη στην ακτίνα του που είναι τόσο πιο ευρεία όσο πιο καλός είναι ο συγγραφέας. Καταναγκαστική κράτηση στις διάφορες κλίμακες του δραματικού, του ψυχολογικού, του τραγικού, του σατιρικού ή του πολιτικού.
Απόπειρα, λοιπόν, του αντίθετου, της γραφής ενός κειμένου που δε θα κρατάει τον αναγνώστη σιδηροδέσμιο, αλλά θα τον μεταβάλλει υποχρεωτικά σε συνεργό, μουρμουρίζοντάς του, κάτω απ' τη συμβατική πλοκή, άλλους δρόμους, πιο εσωτερικούς.

Με την προϋπόθεση ότι τα λογοτεχνικά έργα μπορούν να θεωρηθούν γραπτές μιμήσεις γλωσσικών διαδικασιών, όπως σημειώνει ο Mukarovsky, το κείμενο περιλαμβάνει πάντοτε τις προσδοκίες του αποδέκτη και τις στάσεις αυτού, τις ερμηνευτικές του στρατηγικές. Το έργο δεν παύει να είναι ένα κοινωνικό γεγονός, ένα επικοινωνιακό εγχείρημα· ανάμεσα στον πομπό και το δέκτη του λογοτεχνικού λόγου λειτουργεί αναπόφευκτα μια διαλεκτική που επιβάλλει το μετασχηματισμό της υποκειμενικότητας του δημιουργού σε σημεία προς αποκωδικοποίηση από το δέκτη.

Ο Cortázar κατασκευάζει ένα λαβύρινθο ερμηνείας, ενδείξεων, χαρακτήρων, λέξεων, ιδεών που δείχνουν το ένα στο άλλο, εντοπισμένες σε έναν κύκλο που το κέντρο του είναι παντού. Ακριβώς όπως ο Oliveira, ο οποίος υποτάσσεται στη σπειροειδή του σκέψη, έτσι κι ο αναγνώστης στην αδυναμία να αποχωριστεί το δαιδαλώδες τοπίο που στήνει ο συγγραφέας.

Κι όμως παρά τον πειραματικό του προσανατολισμό, παρά τη διακήρυξη:

Δεν έχω ξεκάθαρες ιδέες, δεν έχω καν ιδέες. Υπάρχουν έλξεις, παρορμήσεις, μπλοκαρίσματα, κι όλα αναζητούν μια μορφή, οπότε μπαίνει στο παιχνίδι ο ρυθμός, κι εγώ γράφω μέσα σ' αυτόν το ρυθμό, αυτός ο ρυθμός με κάνει να γράφω, ο ρυθμός με ωθεί να γράφω και όχι αυτό που το λένε σκέψη και γεννάει την πρόζα, λογοτεχνική ή άλλη.

το Hopscotch υπακούει στις παραδοσιακές μυθιστορηματικές απολαύσεις· ευφάνταστη πρόζα, ρεαλιστικοί διάλογοι, μεταφορική γλώσσα. Το έργο, η κρυστάλλινη σφαίρα όπου [...] συναιρούνταν ο μικρόκοσμος με το μακρόκοσμο σ' ένα εκμηδενιστικό όραμα, είναι γραμμένο στα μαρτζινάλια της ζωής, με αλκοόλ, τσιγάρα, jazz μουσική, νυχτερινή ατμόσφαιρα κι ερωτισμό· ο συγγραφέας βρίσκει εδώ το βασικό θέμα του βιβλίου, στην αναζήτηση του πρωταγωνιστή, παρά τη μοναξιά του, για ένα νήμα που θα ενώσει τη ζωή του κι αυτό το μοτίβο εξελίσσεται σε έντονο, χαοτικό κι απρόβλεπτο παιχνίδι με σαφείς διακειμενικές σχέσεις με τη λογοτεχνική παράδοση.

Σε μια συνέντευξή του ο Cortázar εξηγεί πως το Hopscotch γράφτηκε για τους ανθρώπους της γενιάς του, τους μποέμ, οι οποίοι, όπως κι ο Oliveira, αναγκάστηκαν να αντιμετωπίσουν δυσκολίες στη ζωή τους. Η υπαρξιακή αγωνία του πρωταγωνιστή εντούτοις υπερβαίνει την ηλικία, ενέχει μια διαχρονικότητα η οποία ενισχύεται γλωσσικά και μορφικά.

Πώς να αφηγηθούμε χωρίς μαγειρέματα, χωρίς μασκαρέματα, χωρίς κλεισίματα ματιού στον αναγνώστη; Ίσως αρνούμενοι την παραδοχή ότι μια αφήγηση είναι έργο τέχνης. Να την αισθανθούμε όπως αισθάνεται ένα πρόσωπο το γύψο που του βάζουν για να φτιάξουν το εκμαγείο του. Όμως το πρόσωπο αυτό πρέπει να 'ναι το δικό μας.